Erbij willen horen
De geboorte van het individu
Wie zich ooit verdiept heeft in de ontwikkelingspsychologie, weet: de mens gaat door diverse stadia van (zelf)ontwikkeling. De baby die enkel reflexmatig kan handelen wordt, als de jaren maar verstrijken, op een dag de (hyper-)zelfbewuste adolescent, die zichzelf vragen over zijn/haar eigen leven stelt. Wie ben ik en hoe wil ik zijn? Wat kan ik en wie/hoe kan ik worden?
Het is het resultaat van een heleboel nature, een flinke dosis nurture en uitstekend mengproces waarin ‘alles op alles inwerkt’. Of, om in de geest van Bronfenbrenner te spreken: Alles hangt met alles samen.
En dan maar wachten. En kijken. En duwen. En kneden. En zuchten. En draaien. En puffen. En proeven. Een snufje zout. Een beetje peper. Wat komijnzaad. Koriander? Knoflook. Vooral geen sambal, of juist wel. Een beetje pit. Wat zachter juist. En dan, als alles dreigt te mislukken: de boel een nachtje (en nog een, en nog een, en nog een) laten rusten.
Groeien doen we op onze eigen tempo. Soms rijzen we vooral in de stilte van de nacht.
En dan, voilà: op een goede dag is het ineens een feit. Een individu. Een persoonlijkheid met eigen opvattingen, plannen, ideeën en inzichten. Een uniek proces dat alleen zó kon gaan, op deze manier, bij deze persoon. Het wonder dat Leven heet. Het wonder dat Jij bent.
Neurodivergent = niet goed?
Ik spreek regelmatig neurodivergente kinderen die denken dat er iets mis met hen is. Omdat ze anders functioneren, en daarmee ‘niet goed’. Het zijn psychologische processen die dit soort gedachten in ons triggeren: hoe we ons vergelijken met de mensen om ons heen. Hoe we -zeker als kind- gevoelig zijn voor boodschappen van buitenaf. Hoe we als mens gemaakt zijn om verbinding te zoeken met andere mensen, en -dus- maar denken dat het aan ons ligt als we niet passen. Dan kunnen we er tenminste nog iets aan veranderen.
Als ik hoogbegaafde kinderen vertel hoe uniek ze zijn, komen er soms tranen. Ze willen niet uniek zijn. Ze willen niet ‘anders denken’. Ze willen erbij horen. Of eigenlijk vooral: niet zo eenzaam zijn.
Ik bedoel met uniek niet: ‘bijzonderder dan anderen’. Ik bedoel niet: kijk jou eens speciáál en verheven zijn. Ik bedoel: kijk eens! Er zijn acht miljard mensen op de wereld en nog veel meer door alle eeuwen heen. En hier ben jij! Een van velen en toch is er maar één zoals jij. Een unieke mix van nature en nurture. Wat een wonder. Wat bijzonder. Dit is het Leven. Dit ben JIJ!
Maar ik snap het verdriet.
Natuurlijke basisbehoeften, ook als hoogbegaafd mens!
De zelfdeterminatietheorie van Deci en Ryan stelt dat we als mens drie natuurlijke basisbehoeften hebben: Verbondenheid. Competentie. Autonomie. Die drie factoren zijn onze voedingsbodem. Bepalend voor onze intrinsieke motivatie. Onze éigen wil om iets van iets te maken.
Voel ik me verbonden, dat wil zeggen: in authentiek contact met de mensen en de wereld om me heen?
Voel ik me competent, dat wil zeggen: in staat om succesvol invloed uit te oefenen op het resultaat?
Voel ik me autonoom, dat wil zeggen: vrij om mijn eigen keuzes te maken?
Als de meerderheid jouw taal spreekt, is verbondenheid veel makkelijker. Als jouw keuzes binnen de normen liggen, is autonomie veel makkelijker. Als jouw vaardigheden binnen de kaders liggen, is het makkelijker om jezelf uit te drukken. Als hoogbegaafd, of eender welk neurodivergent persoon, is het altijd net iets meer zoeken. Met wie kun jij je écht verbonden voelen? Welke vaardigheden heb jíj eigenlijk, en durf je die te laten zien – ook als het veel specifieker, veel diepgaander is dan de mensen om je heen? Welke keuzes wil jíj voor jezelf en jouw leven maken, en hoever reikt jouw denken daarin?
Het zijn vragen die soms niet meer gesteld worden, omdat ‘het toch niet kan’. ‘Er toch geen plek is’.
De wereld zit niet op mij te wachten.
Ik ben te anders. Ik wilde dat ik -gewoon- normaal was. Net als jij.
Maar he… die jij…? Die is ook één van de acht miljard. Een unieke mix van nature en nurture. Een mengeling van snufjes zout en nachtjes rijzen. Er is geen Normaal.
Groeien doen we op ons eigen tempo.
Maar groei.
Groei.
Wie ben ik en hoe wil ik zijn? Wat kan ik en wie/hoe kan ik worden?
Het zijn jouw antwoorden. Het mógen jouw antwoorden zijn. En als je wilt, help ik je erbij.